Płaza
Płaza – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim , w powiecie chrzanowskim, w gminie Chrzanów. Przez wieś przepływa niewielki strumyk – Płazianka. W Płazie znajdują się Zakłady Wapiennicze oraz linia kolejowa wykorzystywana sporadycznie przez pociągi towarowe oraz nieczynna stacja kolejowa Płaza.
Historia tej niewielkiej , acz urokliwej wsi mówi o roku jej założenia , że to 1376 r. Pierwszym właścicielem Płazy był Stefan Płaza . Od jego nazwiska wzięła się nazwa wsi. Potem przechodziła ona z rąk do rąk. W poł. XVI w zaczęto w niej budować kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Budowę świątyni ukończono w 1576 r. Wchodzę do środka, podziwiam zabytkowe ołtarze. Ten malowniczy kościółek jest bardzo prosty i w tej prostocie urzekający. Najazd szwedzki zniszczył wieś i w znacznym stopniu uszkodził kościół. Następuje szybka odbudowa. W tej maleńkiej wiosce jest wspaniały pałac Starzeńskich.Zbudowano go w XVIII w. Pałac powstał z inicjatywy Wincentego hr. Szembeka, pana na tych dobrach. Ostatnim z nich był Antoni hr. Starzeński. Pałac przez to,że po II wojnie światowej został zaadaptowany przez Dom Pomocy Społecznej uniknął losu wiele polskich dworów. Na pałacowej bramie zobaczyłam herb rodu Starzeńskich. Niestety nic nie pozostało z wystroju pałacowego. Budowlę otacza piękny park z XIX w .W parku tym rosną wspaniałe drzewa uznane za pomniki przyrody np. tulipanowiec czy jesion. Istnieje legenda , że pod drzewem w parku hr. Starzeński zakopał skarb, w postaci drogocennych przedmiotów. Wielu próbowało ten skarb wykopać , niestety to się nieudało. W Płazie jest także zakład ” Wapiennik ” , założony w 1893 r przez Niemca Retingera . W zakładzie tym możemy zobaczyć zabytkowy piec do wypalania wapna – typ ” Hoffman „. W w tej pieknej i urokliwej wiosce jest kilka unikatowych kapliczek. Piękne przydrożne miejsca maryjnego kultu.
Źródło:
https://www.polskieszlaki.pl/wycieczki/relacja,3311,plaza-wies-z-historia-w-tle.html
Piec kręgowy „Hoffman”
Na terenie Zakładów Wapienniczych w Płazie znajduje się interesujący zabytek architektury przemysłowej – piec kręgowy typu „Hoffman”. Historia tego rodzaju pieców sięga roku 1858, gdy Fryderyk Hoffman zbudował piec pierścieniowy, którego udoskonalona przez lata konstrukcja, doprowadziła do powstania pieca kręgowego.
Jego charakterystyczną cechą jest „wędrujący” cykl produkcji. Związany jest on z
przemieszczaniem się ognia w piecu. Szesnastokomorowy piec w płaziańskim wapienniku został wybudowany przez Józefa Reigera w 1892 roku. Został on wzniesiony z cegły i ciosowego kamienia. W 1949 roku wykonana została istniejąca do dziś drewniana więźba dachowa, wsparta na drewnianych słupach, otaczających rzędem budowlę pieca. Został on wpisany do rejestru zabytków wojewódzkiego konserwatora w 1987 roku.
Płaza, Sobieskiego
Pałac w Płazie
Powiatowy Dom Pomocy Społecznej im. Adama Starzeńskiego w Płazie usytuowany jest w centrum niewielkiej, malowniczo położonej miejscowości oddalonej około 7 km od miasta Chrzanowa (woj. małopolskie). Chociaż historia powstania samego ośrodka przeznaczonego na potrzeby osób niepełnosprawnych intelektualnie i chorych psychicznie sięga lat 50’ XX w. warto w tym miejscu przybliżyć również historię miejsca, w którym dziś mieści się PDPS.
Obecny kompleks budynków mieszkalno-terapeutycznych mieści się na terenie dawnego zespołu pałacowo – parkowego, którego centralnym punktem jest okazały, zabytkowy pałac z XVIII w. Historycy przypuszczają, że dwór istniał w tym miejscu już w wieku XVI, natomiast w XVIII w. został on przez ówczesnych właścicieli przebudowany na barokową rezydencję. W jej sąsiedztwie postawiono również zabudowania gospodarskie, całość otoczono zaś kamiennym ogrodzeniem z bramą wjazdową. W 1898 r. pałac zakupił hrabia Adam Starzeński i aż do końca II wojny światowej stanowił on siedzibę rodu Starzeńskich. W latach 1900–1901 pałac przebudowano według projektu architekta, Zygmunta Hendla. Budowla nabrała cech neobarokowych, z parterowej zmieniła się w dwukondygnacyjną. Park został założony najprawdopodobniej w XVIII wieku jako kompozycja barokowa, jego pozostałością jest widoczny wciąż podjazd oraz aleje dojazdowe: jesionowa i klonowa. W XIX wieku zmieniono kompozycję ogrodu, zasadzono nowe gatunki roślin, jak tulipanowiec amerykański, cis czy modrzew japoński. Będąc na miejscu warto przyjrzeć się zabytkowym bramom i murowi, który malowniczo okala ogród.
Po II wojnie światowej dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi przejął ówczesny resort rolnictwa i utworzył w nim Technikum Rachunkowości Rolniczej. W 1953 r. Szkoła została zlikwidowana a obiekt stał się własnością Wydziału Pracy i Pomocy Społecznej Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie.
Decyzja by w dawnym pałacu zorganizować Zakład Specjalny dla Umysłowo Upośledzonych, Niezdolnych do Pracy Kobiet zapadła w roku 1954. Od roku 1957 ośrodek zaczęto intensywnie modernizować, by następnie przekształcić go w Dom Pomocy Społecznej, którym jest do dziś. Dwa nowe pawilony mieszkalne powstały w latach późniejszych: w 1981 r. wybudowano pawilon B, a w latach 1994 – 1997 pawilon C, gdzie zlokalizowano również kaplicę dla mieszkańców Domu. Do 1997 r. Dom prowadzony był przez siostry Szarytki ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo z Krakowa.
Od 1966 roku dyrektorem Domu pozostawał mgr Roman Mańkowski. Efektem jego przedsięwzięć było zdecydowane polepszenie warunków bytowych mieszkańców. Gabinet lekarski został wyposażony w niezbędny sprzęt medyczny a Dom wzbogacił się o gabinet dentystyczny i aptekę. Ponadto zakład otwarto, co stwarzało mieszkańcom możliwość kontaktowania się z lokalną społecznością. Dyrektor podjął decyzję o możliwości zamieszkania w środku również mężczyzn. Zaczęto organizować wczasy nad morzem i w górach, wycieczki krajoznawcze, wyjazdy do teatru, kina, utworzono własny zespół artystyczny, zorganizowano prowadzenie rehabilitacji leczniczej. W 2002 r., po tragicznej śmierci mgr Romana Mańkowskiego, funkcję dyrektora Domu objęła mgr Kazimiera Żmudzińska, z zamierzeniem kontynuowania misji dyrektora Mańkowskiego i przekształcenia tego miejsca w prawdziwy Dom dla mieszkańców. Obecnie Dom Pomocy Społecznej w Płazie nastawiony jest na aktywizację podopiecznych, rozwiązywanie ich problemów oraz na organizowanie i wdrażanie różnych form terapii zajęciowej.
DPS w Płazie świadczy mieszkańcom usługi wspomagające, wśród których istotna jest propozycja udziału w różnorodnych zajęciach terapeutycznych.
Terapia zajęciowa to celowe działania rehabilitacyjne, polisensoryczne, o charakterze zajęć ciągłych ( np. zajęcia plastyczne, muzyczne, ruchowe itd.), które stanowią proces terapeutyczny prowadzący do usprawnienia i kompensacji zaburzonych funkcji spowodowanych niepełnosprawnością czy chorobą. Określone czynności o charakterze zajęć fizycznych czy umysłowych proponowane przez terapeutów niosą ze sobą aspekt leczniczy. Proces terapeutyczny wymaga przy tym całościowego, holistycznego podejścia do każdego człowieka, co daje szanse poprawy jego funkcjonowania psychofizycznego i społecznego.
Terapeuci zajęciowi wspomagają osoby niepełnosprawne czy przewlekle chore w procesie ich leczenia i rehabilitacji, poprzez stosowanie różnych form i technik terapii zajęciowej. Podejmowane przez terapeutów działania mają na celu: kompensację zaburzonych funkcji; przeciwdziałanie powstawaniu przewlekłego stanu chorobowego lub trwałego kalectwa oraz przystosowanie podopiecznego do życia w społeczeństwie. Terapeuta zajęciowy nawiązuje i utrzymuje kontakt terapeutyczny z podopiecznym oraz tworzy wokół niego środowisko terapeutyczne i socjoterapeutyczne. W wyniku tych oddziaływań rozpoznaje i zaspokaja potrzeby podopiecznego, ale zawsze uwzględnia przy tym czynniki: zdrowotne, psychologiczne, społeczne. Terapeuci zajęciowi współpracują w zespole pracowników w tworzeniu indywidualnego planu opieki i programu terapii dostosowanego do stanu zdrowia, potrzeb oraz zainteresowań podopiecznego z uwzględnianiem zaleceń lekarskich. Planują i prowadzą różnorodne formy oddziaływania terapeutycznego: zajęcia warsztatowe, świetlicowe, kulturalno-oświatowe, artystyczne, ćwiczenia relaksacyjno-sportowe /indywidualne i grupowe/.
W Domu Pomocy Społecznej w Płazie prowadzone są trzy rodzaje terapii zajęciowej:
Ergoterapia – terapia pracą, poprzez zajęcia manualne
Socjoterapia – terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń emocjonalnych w toku spotkań grupowych
Arteterapia – terapia sztuką, kontakt czynny lub bierny ze sztuką i kulturą.
Odpowiadające im metody :
Metody ergoterapii: hafciarstwo, dziewiarstwo, wikliniarstwo, ogrodnictwo, ceramika.
Metody socjoterapii: ludoterapia, terapia ruchem, trening umiejętności społecznych, rekreacja, animaloterapia, hipoterapia.
Metody arteterapii: rysunek, malarstwo, grafika, rzeźba, sztuki użytkowe, zdobnictwo i dekoratorstwo, muzykoterapia, biblioterapia, teatroterapia, filmoterapia, choreoterapia.
Świadome prowadzenie kontaktu terapeutycznego w kierunku pożądanego celu, którym jest poprawa funkcjonowania psychofizycznego i społecznego mieszkańca DPS – wymaga przestrzegania ważnych wskazań, wśród których wyróżnić trzeba: poszanowanie praw i godności człowieka; indywidualne podejście; podmiotowość; bezwarunkowa akceptacja; prawo do wolności i wyboru; partnerstwo w relacjach; doskonalenie komunikacji; porozumienie bez przemocy; rozpoznawanie potrzeb indywidualnych.
Terapeuci zajęciowi współpracują z całym zespołem pracowników DPS w realizacji wyznaczonych kierunków pracy terapeutycznej :
– wspieranie rozwoju autonomii mieszkańca (na miarę jego możliwości);
– uspołecznianie mieszkańca .
Terapia zajęciowa realizowana w naszym Domu Pomocy Społecznej jest ciekawą i szeroką ofertą dla podopiecznych a realizowany proces terapeutyczny prowadzi do polepszenia jakości ich życia. Mieszkańcy domu mają możliwość doświadczania własnego rozwoju, odnajdują swoją godność i siłę do pokonywania trudności. Wyższa samoocena, dobre samopoczucie sprzyjają kondycji psychofizycznej, umożliwiają lepsze funkcjonowanie w społeczeństwie.
Powiatowy Dom Pomocy Społecznej
im. Adama Starzeńskiego w Płazie,
ul. Wiosny Ludów 4,
32-552 Płaza
Muzeum Życia Codziennego 1939-1959
Zwiedzający jest gościem w mieszkaniu z lat pięćdziesiątych XX w. Przenosi się w świat dawnych mebli, przedmiotów, zapachów, dźwięków. Naszym celem jest ukazanie typowego mieszkania robotniczego z okolic Chrzanowa pełnego przedmiotów codziennego użytku. Dzięki eksponatom i opowieściom przewodnika można poczuć klimat dawnego życia.
Zwiedzania tylko po uprzednim zgłoszeniu i uzgodnieniu terminu.
Stanisław Garlicki (właściciel)
Ul. Jana III Sobieskiego 38
32-552 Płaza
tel. 694 716 146
email: sgarlicki@gmail.com
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Płazie
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Płazie stanowi dobrze zachowany przykład zabytkowego wiejskiego kościoła murowanego z XVI w. Jego budowę rozpoczęto w I poł. XVI wieku, ukończono w 1576 r. Inicjatorem budowy kościoła był Antoni Pleban (1525 – 1546), ukończył ją Tomasz Żydek z Płazy. W kościele znajdują się trzy zabytkowe ołtarze.
Ołtarz główny jest wczesnobarokowy z rokokowymi uzupełnieniami, wykonany w 1822 r. z miękkiego drzewa. W ołtarzu umieszczony jest obraz przedstawiający Ukrzyżowanego Pana Jezusa wykonany przez Bronisława Abramowicza w 1885 r. Z obu stron ołtarza umieszczone są drewniane rzeźby przedstawiające św. Apostołów Piotra i Pawła.
Ołtarze boczne: Matki Bożej Pocieszenia oraz Serca Jezusowego pochodz z XVIII w.
Kościół posiada drewnianą barokowo-klasycystyczną ambonę. Na szczycie ambony umieszczona jest figura św. Michała Archanioła trzymającego w ręku wagę.
Na kościele znajduje się sygnaturka kształtu barokowego. Umieszczony jest w niej dzwon wykonany w 1850 r. a otrzymany od ks. Zbigniewa Jormana proboszcza z Myślachowic w 1982 roku. Przykościelny teren otoczony jest zabytkowym drzewostanem.
Zegar z napisem
Zegar na płaziańskiej plebani powstał po jej przebudowie w roku 1970 o czym wspomina kronika parafialna: „Ganek od frontu zostaje zburzony, a na ściętym narożniku zostaje zainstalowany zegar z tarczą o średnicy 1 m. Pod zegarem umieszczono refleksyjny napis: „Jedna z tych godzin będzie Twą ostatnią”. Autorem zegara- Ks. Kazimierz Lissewski, który w 1966 roku został proboszczem wsi Płaza. Mechanizm zegara jest bardzo prosty. W jego budowie nie ma żadnej elektroniki, wszystko opiera się na prawach fizyki: kilka krążków, tryby, obciążenie, rączka do nakręcania zegara. Raz na dwadzieścia cztery godziny trzeba go nakręcać.